Aport nieruchomości z VAT do spółki jawnej a PCC

Wspólnicy spółki jawnej chcą wnieść aportem posiadane prywatnie udziały w nieruchomości. Udziały wnoszone będą w proporcji po 1/2, czyli odpowiednio do udziału wspólników w zyskach w spółce jawnej. Wspólnicy ustalili, że zmiana umowy spółki nastąpi w formie pisemnej, natomiast przeniesienie udziałów w nieruchomości na spółkę nastąpi z zachowaniem formy aktu notarialnego. Przyjmujemy, że aport ten będzie objęty VAT. Czy w takiej sytuacji konieczne będzie rozliczenie PCC?

TAK. Na gruncie ustawy o PCC za zmianę umowy przy spółce osobowej (w tym jawnej) uważa się m.in. wniesienie lub podwyższenie wkładu, którego wartość powoduje zwiększenie majątku spółki (art. 1 ust. 3 pkt 1 ustawy o PCC - Dz. U. z 2024 r. poz. 295). Podstawę opodatkowania stanowi wartość wkładów powiększających majątek spółki. W ustawie o PCC nie odwołano się do ich wartości rynkowej, a organy podatkowe potwierdzają, że podstawę opodatkowania przy umowie spółki i jej zmianie stanowi wartość wkładu(-ów) zadeklarowana przez wspólników w umowie spółki. Od tej wartości odejmuje się koszty związane z rejestracją takiej zmiany umowy spółki w KRS oraz ewentualnie wynagrodzenie notariusza za sporządzenie aktu notarialnego zmiany umowy spółki. Stawka PCC od umowy spółki i jej zmian wynosi 0,5%. Od daty wprowadzenia zmian do umowy spółki jest 14 dni na rozliczenie PCC. Nie dotyczy to jedynie przypadku, gdy zmiana umowy spółki dokonywana jest w formie aktu notarialnego, wówczas to rejent zobowiązany jest załatwić formalności dotyczące PCC.

Warto wskazać, że rozwiązanie co do formy czynności przyjęte w spółce jest zgodne z przepisami, co potwierdził Sąd Najwyższy (por. postanowienia SN z dnia 14 stycznia 2015 r., sygn. akt II CSK 85/14, oraz z dnia 25 listopada 2015 r., sygn. akt II CSK 723/14). Jest też jednoznaczne z tym, że to spółka musi rozliczyć PCC we wskazanym już terminie.

Do umowy spółki czy jej zmiany nie ma zastosowania wyłączenie od PCC, o którym mowa w art. 2 pkt 4 ustawy PCC. W przypadku jednak tej regulacji generalnie spółki kapitałowe w rozumieniu prawa UE mogą uniknąć zapłaty PCC od aportu objętego opodatkowaniem VAT (czyli gdy z tytułu danej czynności jedna ze stron podlega opodatkowaniu VAT lub jest z tego podatku zwolniona), powołując się na tzw. klauzulę stand still wynikającą z prawa unijnego. Klauzula ta nie znajduje zastosowania w razie wnoszenia aportem przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.

Spółki osobowe nie mogą powoływać się na klauzulę stand still. NSA w uzasadnieniu do uchwały 7 sędziów z dnia 15 maja 2015 r., sygn. akt II FPS 1/17, przesądził, że polski prawodawca skorzystał z tzw. prawa opcji i wyłączył spółkę jawną z zakresu stosowania regulacji unijnych w zakresie PCC. Jest to jednoznaczne z tym, że spółki jawne rozliczają PCC wyłącznie zgodnie z zasadami wynikającymi z ustawy o PCC. Tym samym do opodatkowania umowy spółki jawnej i jej zmian właściwe są tylko przepisy prawa krajowego (zob. też np. prawomocny wyrok WSA w Gliwicach z dnia 30 czerwca 2020 r., sygn. akt I SA/Gl 1532/19). Pogląd ten jest popierany także przez organy podatkowe. Przykładowo Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z dnia 31 grudnia 2024 r., nr 0111-KDIB2-2.4014.351.2024.1.PB, wskazał, że art. 2 pkt 4 ustawy o PCC określający wyłączenie z opodatkowania PCC nie ma zastosowania do umowy spółki jawnej i jej zmiany. Do spółki jawnej nie stosuje się bowiem zasad opodatkowania wynikających z dyrektywy Rady 2008/7/WE z dnia 12 lutego 2008 r. dotyczącej podatków pośrednich od gromadzenia kapitału (Dz. U. L 46 z 21.2.2008 r., str. 11-22) oraz poprzedzającej ją dyrektywy Rady 69/335/EWG. Nie istnieje zatem konieczność badania w odniesieniu do niej realizacji przez przepisy krajowe zasady stand still. Dotyczy to wszystkich spółek osobowych, co do których ustawodawca krajowy ma pełną swobodę kształtowania ich opodatkowania.