Kiedy spółka nie musi płacić PCC?

Umowa spółki i szereg czynności kwalifikowanych jako zmiana umowy spółki podlegają opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Przy tym ustawa o PCC określa wyłączenia spod opodatkowania oraz zwolnienia z tego podatku. Poza tym spółki w celu uniknięcia zapłaty PCC nierzadko odwołują się do prawa unijnego. Polska ustawa o PCC musi być bowiem zgodna z prawem UE.

Co do zasady umowa spółki podlega PCC

PCC podlega m.in. umowa spółki i jej zmiany, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych, z zastrzeżeniem ust. 3 pkt 4 ustawy o PCC. Za zmianę umowy spółki uważa się czynności określone w art. 1 ust. 3 ustawy o PCC.

Umowa spółki i jej zmiana podlegają PCC, o ile spełnione są kryteria z art. 1 ust. 5 ustawy o PCC.

Wyłączenia spod opodatkowania

Art. 2 pkt 6 ustawy o PCC stanowi, że nie podlegają temu podatkowi umowy spółki i ich zmiany związane z:

łączeniem spółek kapitałowych (lit. a),
przekształceniem spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową (lit. b),
wniesieniem do spółki kapitałowej, w zamian za jej udziały lub akcje:

przedsiębiorstwa spółki kapitałowej lub jego zorganizowanej części; wyłączenie to nie dotyczy przypadku, gdy wnoszącym przedsiębiorstwo jest inny podmiot niż spółka kapitałowa;
udziałów lub akcji innej spółki kapitałowej dających w niej większość głosów albo kolejnych udziałów lub akcji, w przypadku gdy spółka, do której są wnoszone te udziały lub akcje, posiada już większość głosów (lit. c).

Zwolnienia od PCC

Na mocy art. 9 pkt 11 ustawy zwolnione są od PCC umowy spółki i ich zmiany w sytuacji, gdy:

związane są z przekształceniem lub łączeniem spółek w części wkładów do spółki albo kapitału zakładowego, których wartość była uprzednio opodatkowana m.in. PCC (lit. a),
związane są z podwyższeniem kapitału zakładowego pokrytego z niezwróconych wspólnikom lub akcjonariuszom dopłat albo z niezwróconej pożyczki udzielonej spółce kapitałowej przez wspólnika lub akcjonariusza, które były uprzednio opodatkowane m.in. PCC (lit. b),
związane są z podwyższeniem kapitału zakładowego w części dotyczącej wartości, o którą obniżono kapitał zakładowy w następstwie strat poniesionych przez spółkę kapitałową, pod warunkiem, że podwyższenie kapitału zakładowego następuje w okresie 4 lat po jego obniżeniu (lit. c),
przedmiotem działalności spółki kapitałowej jest świadczenie usług użyteczności publicznej w zakresie:

transportu publicznego,
zarządzania portami i przystaniami morskimi,
zaopatrzenia ludności w wodę, gaz, energię elektryczną, energię cieplną lub zbiorowego odprowadzania ścieków. Poza tym konieczne jest, aby Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego w wyniku zawarcia umowy spółki objął/-ęła co najmniej połowę udziałów lub akcji w tej spółce albo w chwili zmiany umowy spółki posiada już co najmniej połowę udziałów lub akcji w tej spółce (lit. d).

Zarówno art. 2 pkt 6, jak i art. 9 pkt 11 w obecnym (zbliżonym) kształcie zostały wprowadzone z dniem 1 stycznia 2009 r.

Zwolnienia od PCC dotyczące umowy spółki i jej zmiany przysługują bez potrzeby składania deklaracji PCC.

Trzeba uwzględnić prawo UE

Analizując kwestię konieczności uiszczenia PCC nie można poprzestać wyłącznie na treści ustawy o PCC. Jej postanowienia muszą być zgodne z przepisami prawa unijnego. Chodzi w szczególności o Dyrektywę Rady dotyczącą podatków pośrednich od gromadzenia kapitału (z dnia 12 lutego 2008 r., 2008/7/WE, Dz. U. L 46 z 21.2.2008, str. 11?22 lub jej poprzedniczkę z dnia 17.07.1969 r., 69/335/EWG, Dz. U. L 249 z 3.10.1969 r., str. 25).

W kontekście regulacji unijnych istotna jest m.in. definicja spółki kapitałowej, a w konsekwencji również zakres obowiązku w PCC do działań restrukturyzacyjnych, o których mowa w art. 2 pkt 6 ustawy o PCC.

Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 22 kwietnia 2015 r., sygn. akt C-357/13, orzekł, że artykuł 2 ust. 1 lit. b) i c) dyrektywy Rady 2008/7/WE z dnia 12 lutego 2008 r. dotyczącej podatków pośrednich od gromadzenia kapitału należy interpretować w ten sposób, że spółkę kapitałowo-akcyjną (S.K.A.) prawa polskiego uznaje się za spółkę kapitałową w rozumieniu owego przepisu, nawet jeżeli jedynie część jej kapitału i członków może spełnić przesłanki przewidziane w tym przepisie. Trybunał dodał w uzasadnieniu, że jego wykładania przepisów UE odnosi się także do art. 3 dyrektywy z dnia 17.07.1969 r.

Orzeczenie to otwiera spółkom S.K.A. drogę do ubiegania się o zwrot nienależnie uiszczonego PCC w związku z błędnym zakwalifikowaniem jej jako spółkę osobową. Mogą to uczynić w ramach wniosku o stwierdzenie nadpłaty lub w ramach wznowienia postępowania podatkowego (por. art. 74 i 78 § 5, art. 240 § 1 pkt 11 i art. 241 § 2 pkt 2 Ordynacji podatkowej, Dz. U. z 2015 r. poz. 613).

Trwa spór o spółki komandytowe

W orzecznictwie NSA można spotkać stanowisko, że także spółka komandytowa powinna być uznana za spółkę kapitałową. NSA w wyroku z dnia 16 grudnia 2014 r., sygn. akt II FSK 2893/12, podzielił pogląd wyrażony przez NSA w wyroku z dnia 4 lipca 2014 r., sygn. akt II FSK 1915/12, że choć w świetle handlowego prawa krajowego spółka komandytowa jest niewątpliwie spółką osobową, to jednak na potrzeby Dyrektywy 69/335 i ewentualnego opodatkowania podatkiem kapitałowym na podstawie ustawy o PCC uznana być musi za spółkę kapitałową. Natomiast w wyroku z dnia 6 lutego 2015 r., sygn. akt II FSK 87/13, NSA wyraził pogląd, że skarga kasacyjna spółki nie zawierała zarzutu podważającego skutecznie stanowisko sądu pierwszej instancji, iż spółka komandytowa nie jest spółką kapitałową w rozumieniu dyrektyw 69/335 i 2008/7/WE. Sąd, nie podzielając wątpliwości co do zgodności ustawy o PCC z dyrektywami, nie uwzględnił wniosku spółki o wystąpienie z pytaniami prejudycjalnymi do Trybunał Sprawiedliwości UE.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 626)