Opodatkowanie pożyczek

Umowa pożyczki rodzi po stronie pożyczkobiorcy nie tylko obowiązek jej zwrotu, nierzadko łącznie z odsetkami, ale też obowiązek podatkowy w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych, chyba że została udzielona w ramach świadczenia usług finansowych przez pożyczkodawcę. Istnieje jednak kilka zwolnień podatkowych, w przypadku których nawet nie trzeba deklarować pożyczki. Jest jednak i takie, które wymaga zgłoszenia do urzędu skarbowego.

14 dni na deklarację i podatek

Umowa pożyczki podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych według stawki 2% od kwoty lub wartości pożyczki. Podatnikiem jest wyłącznie pożyczkobiorca. To on zatem poniesie ewentualne sankcje z tytułu niedochowania obowiązku zadeklarowania pożyczki czy uiszczenia należnego podatku. Jeżeli podatek (PCC) nie jest pobierany przez płatnika (notariusza), pożyczkobiorca musi pamiętać o tym, aby złożyć deklarację (na formularzu PCC-3) do właściwego urzędu skarbowego w ciągu 14 dni od dnia zawarcia umowy pożyczki. Jednocześnie należy obliczyć i wpłacić należny podatek na rachunek właściwego urzędu skarbowego.

Formularze deklaracji PCC-3 dostępne są w każdym urzędzie skarbowym, a także na stronie internetowej www.gofin.pl.

To, że obowiązek podatkowy spoczywa wyłącznie na pożyczkobiorcy nie oznacza, że strony nie mogą ustalić między sobą, że np. ciężar ten weźmie na siebie pożyczkodawca, względnie że obie strony zapłacą należny podatek po połowie.

W trakcie kontroli

Unikanie płacenia podatku od umowy pożyczki i późniejsze powołanie się na fakt jej zawarcia (pomimo niezapłacenia należnego wówczas podatku) w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego obecnie jest nieopłacalne. Stawka PCC od takiej umowy wynosi wówczas aż 20%, czyli dziesięciokrotnie więcej. Na równie dolegliwą stawkę narażają się także ci pożyczkobiorcy, którzy otrzymawszy od członka najbliższej rodziny pożyczkę pieniężną w kwocie przekraczającej 9.637 zł, nie spełnią warunku udokumentowania otrzymania pieniędzy na rachunek bankowy (albo prowadzony przez SKOK) czy przekazem pocztowym, a następnie w toku np. kontroli podatkowej powołają się na tego rodzaju przysporzenie.

Zwolnienia bezwarunkowe

Listę zwolnień pożyczek z PCC zawiera art. 9 pkt 10 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Chodzi jednak głównie o zwolnienia bezwarunkowe, w przypadku których podatnik (pożyczkobiorca) nie musi zabiegać w żaden sposób o to, by znalazły one zastosowanie. Wystarczy, że znajdzie się w sytuacji opisanej w przepisach. W ten sposób zwolnione z PCC są m.in. pożyczki udzielane:

» na podstawie umowy zawartej między osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej do wysokości kwoty niepodlegającej opodatkowaniu (tj. do kwoty 9.637 zł) - na zasadach określonych w przepisach o podatku od spadków i darowizn. Do grupy tej zalicza się: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów,

» na podstawie umowy zawartej między innymi podmiotami niż osoby zaliczone do I grupy podatkowej do łącznej wysokości nieprzekraczającej kwoty 5.000 zł od jednego podmiotu i 25.000 zł od wielu podmiotów - w okresach 3 kolejnych lat kalendarzowych, począwszy od dnia 1 stycznia 2009 r. (obecnie w okresie 3 kolejnych lat począwszy od 1 stycznia 2012 r.),

» przez wspólnika (akcjonariusza) spółce kapitałowej,

» z kas lub funduszów zakładowych, funduszów związków zawodowych, pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, koleżeńskich kas oszczędnościowo-pożyczkowych działających w wojsku oraz z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,

» przez przedsiębiorców niemających na terytorium Polski siedziby lub zarządu, prowadzących działalność w zakresie kredytowania oraz udzielania pożyczek.

W najbliższej rodzinie bez podatku

W przypadku pożyczek zawartych w ramach I grupy podatkowej do wysokości 9.637 zł zwolnienie nie jest obwarowane jakimiś szczególnymi warunkami. Nie ma nawet potrzeby zgłaszania takiej pożyczki urzędowi skarbowemu. Inaczej sprawa wygląda, gdy chodzi o pożyczki pieniężne przekraczające powyższy limit, a które udzielane są w węższym gronie rodzinnym. Chodzi dokładnie o małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę. Tego rodzaju pożyczki mogą korzystać z nielimitowanego żadną kwotą zwolnienia z PCC, tyle że pod dwoma dodatkowymi warunkami.

Po pierwsze, niezbędne jest złożenie deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych właściwemu organowi podatkowemu w terminie 14 dni od daty dokonania czynności. Drugi warunek sprowadza się do udokumentowania faktu otrzymania przez biorącego pożyczkę pieniędzy na rachunek bankowy albo prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym. Takiego potwierdzenia nie trzeba załączać do formularza PCC-3 (choć można) - wystarczy sama możliwość wykazania organowi podatkowemu tego, że określona kwota pieniędzy została wpłacona na konto pożyczkobiorcy lub trafiła do niego przekazem pocztowym. Niedopełnienie któregoś z tych dwóch wymogów skutkuje utratą zwolnienia pożyczki z podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie przekraczającym kwotę 9.637 zł.

Pożyczka z hipoteką

Warto wiedzieć, że podatek od czynności cywilnoprawnych od umowy pożyczki nie wyklucza innych tego typu należności, np. PCC od ustanowienia hipoteki. Obowiązek podatkowy przy tej czynności spoczywa na składającym oświadczenia woli o ustanowieniu hipoteki, czyli najczęściej również na pożyczkobiorcy. Podstawę opodatkowania stanowi kwota zabezpieczonej wierzytelności, zaś stawka PCC wynosi 0,1% lub 19 zł, w zależności od ustalonej lub nieustalonej wysokości wierzytelności.

Podstawa prawna

Ustawa dnia 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2010 r. nr 101, poz. 649 ze zm.)